la politique

ایران چگونه بمب اتم می سازد

جوزف سیرینسیونه و الیز کونور – فارین پالیسی

 باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا قانون دور جدید تحریم های یک طرفه ایران در بخش انرژی را امضا کرد. با این لایحه، واشنگتن به دنبال قطع کردن ریشه آینده اتمی ایران است. اما این آینده اتمی دقیقا چقدر محتمل است؟ بعضی ها می گویند این احتمال زیاد است. در 27 ژوئن، لئون پانتا، رئیس سیا تخمین زد که ایران در حدود دو سال وقت احتیاج دارد تا بمب اتمی بسازد. وال استریت ژورنال این جمله او را که به شکلی هیستریک هشدار می داد، در 29 ژوئن، نقل قول کرد:« ایران تا ساختن بمب اتمی کمتر از دو سال فاصله دارد و این بمب می تواند اسرائیل و اروپا و آنسوی اروپا را هدف قرار بدهد.» دانشمندان نیز دائما هشدار می دهند که ایران تا دستیابی به بمب اتم فاصله ای ندارد. چارلز کراتهامر، مقاله نویس واشنگتن پست، بعنوان مثال در ماه ژوئیه سال 2004، هشدار داده بود:« ایران در دوران ریاست جمهوری بعدی، اتمی خواهد شد.» در ماه ژانویه 2006 او اعلام کرده بود:« ایران احتمالا چند ماه با اتمی شدن فاصله دارد.» چند ماه بعد در ماه سپتامبر، وقتی که از بمب خبری نبود، نوشت:« تا گرفتن این تصمیم یک سال بیشتر نمانده است.» ویلیام کریستول، نیل فرگوسن و جان بولتون هم چنین اظهاراتی کرده بودند و اشتباه آنها هم به مرور زمان مشخص شد. در واقع، ساختن بمب اتمی که آماده شلیک باشد، از آنچه اکثر دانشمندان فکر می کنند، سخت تر است. اظهارات پانتا بدترین شکل این وضعیت را ترسیم می کند که در آن ایران بدون هیچ مشکلی بمب را ساخته است. اما در بهترین حالت کارشناسان معتقدند که ایران به سه تا پنج سال نیاز دارد تا بتواند بمب اتم بسازد. در اینجا روند احتمالی را توضیح می دهیم و دلیل اینکه چرا این اتفاق در جدول زمانی که بلاگویان اعلام کرده اند، اتفاق نمی افتد.

 گام اول: تصمیم گیری

 ایران مسلما به فن آوری ساخت بمب اتمی دست پیدا خواهد کرد. اما بر اساس ارزیابی سال 2009 توسط موسسه ایست وست معلوم نیست که ایران تصمیم به ساختن بمب هسته ای گرفته باشد. حکومت قبل از حرکت به سمت ساختن بمب هسته ای باید هزینه های اساسی و امنیتی آن را سبک سنگین کند . ایران مانند ژاپن ممکن است تصمیم بگیرد که بهترین راه برآورده شدن نیازهایش این است که به آستانه ساختن بمب اتمی نزدیک بشود (دست یابی به قابلیتهای فناوری فنی) ولی نباید از خط ریسک و ایجاد مسابقه تسلیحاتی میان رقبایش و یا یک حمله پیشگیرانه از طرف امریکا یا اسرائیل عبور کند.   شارون اسکواسونی مدیر برنامه جلوگیری از اشاعه هسته ای در مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک در بیست و هشتم ژوئن به خبرگزاری فرانسه گفت هیچ کس نمی داند که‌ آیا ایران تصمیم به ساختن بمب هسته ای گرفته است یا نه؟به نفع ایرانیهاست تا این ابهام وجود داشته باشد.

 گام دوم: تهیه مواد مناسب

 اگر ایران تصمیم به این کار گرفته باشد باید قطعات اصلی و ضروری آن از جمله اورانیوم غنی شده به میزان بالا و یا پلوتونیوم را فراهم کند.ایران در مسیر تهیه هردو ماده قرار دارد با وجود این، قابلیت غنی سازی اورانیوم آن سالها از باز فرآوری پلوتونیوم آن جلوتر است.

 دو راه برای تولید اورانیوم غنی سازی شده که اورانیوم نود درصد هم جزو آن است وجود دارد. استفاده از سانتیرفیوژ های نطنز و تبدیل کردن اورانیوم 0.07 درصد و غنی سازی آن در حدی که بتواند در سوخت اتمی بکار رود. این اقدام نقض تعهدات ایران به پیمان منع تولید سلاح اتمی است. اگر ایران این راه راه انتخاب کند از این معاهده حذف خواهد شد و می تواند بازرسان را از ایران بیرون کند. کار مداوم تاسیسات نطنز ایران را در عرض یک سال صاحب اورانیوم کافی برای یک سال می کند.

 به نظر می رسد که ایران به کارش به همین صورت ادامه بدهد و انبار اورانیوم خود را که می گوید برای اهداف صلح آمیز است پر کند. بعد در یک مرحله از ان پی تی بیرون بیاید و بازرسان را از کشور بیرون کند و اورانیوم ها را به سانتریفیوژ ها بسپارد و غنی سازی کند. در این صورت زمان تولید یک بمب بین سه تا شش ماه خواهد بود. برآورد پانتا مدیر سیا اشاره به این شیوه دارد که گفته است ایران می تواند ظرف یکسال دو بمب اتمی تولید کند.

 با این حال مشکلات اخیر فناوری این روند را می توانند طولانی کنند.بر اساس گزارش موسسه امریکایی علم و امنیت بین المللی تعداد سانتریفیوژهای درحال کار ایران از اواسط سال 2009 کاهش یافته است.

اخیرا ایران غنی سازی اورانیوم 20 درصد را آغاز کرده است و گفته است که آن را برای رآکتور های تحقیقاتی اش می خواهد. اگر ایران اورانیوم 20 درصد را به اندازه کافی جمع آوری کند تا آخر ماه مه 11 کیلوگرم اورانیوم داشته است که اگر از آن استفاده کند می تواند با سرعت بیشتری به سلاح اتمی دست پیدا کند.

در هر یک از این موارد، ایران در عرض شش ماه می تواند اورانیوم غنی سازی شده را از حالت گاز به ماده مناسب ساخت بمب تبدیل کند.

 گام سوم: تجهیزات فنی

 ساختن بمب به داشتن اورانیوم غنی شده محدود نمی شود.اگر ایران طرح کارآمد و قطعات لازم را داشته باشد برای ساختن کلاهک هسته ای پیشرفته دو تا پنج سال دیگر لازم دارد. ایران برای این کار نیاز به آزمایش اتمی و امتحان انفجار قطعات غیر اتمی دارد که نمی تواند از چشم ناظران بین المللی دور بماند و این کار باعث افزایش فشارها به ایران خواهد شد.

 ژنرال جیمز کارترایت، جانشین فرمانده ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا معتقد است که ساختن بمب اتمی که از لحاظ فنی قابل استفاده باشد دو تا سه و احتمالا پنج سال طول می کشد.

 گام چهارم: عزیزم، کلاهک هسته ای آب رفت

 ایران می تواند یک بمب بسیار سنگین بسازد که بشود آن را یک سال بعد از بدست آوردن اورانیوم غنی سازی شده کافی با کامیون حمل کرد. اما هواپیما ها و موشک های ایران قادر نیستند که بمبی را که بیش از یک تن وزن دارد حمل کنند. اگر ایران بخواهد به سلاح اتمی قابل اطمینان تری دست پیدا کند باید یک سلاح کوچک و ظریف تر درست کند و کوچک کردن کلاهک اتمی یک شبه اتفاق نمی افتد. ژنرال بازنشسته اوژین هابیگر می گوید:« کوچک کردن کلاهک هسته ای دشوارترین مرحله ای است که تولید کنندگان سلاح هسته ای با آن مواجه می شوند.

 گام پنجم: پرتاب موشک

 ایران باید ابزاری برای پرتاب موشک داشته باشد. موشک های بالیستیک یک خط سیر سهمی وار را طی می کنند. اول به سمت جو پرتاب می شوند، مسیر کوتاهی را طی می کنند وبعد از جو می گذرند و به هدف می خورند. کلاهک باید آنقدر مقاوم باشد که بتواند در برابر فشار هایی که در این مسیر بر آن وارد می شود، مقاومت کند و رسیدن به این فن آوری کار آسانی نیست. آزمایش اتمی در شرایط کنترل شده یک چیز است و ساختن سلاحی که بتواند تکان های شدید، دمای بالای پرتاب و ورود دوباره به جو را تاب بیاورد، چیز دیگری است. ایران تا کنون نشان نداده است که قابلیت ساخت چنین دستگاهی را دارد.

 گام ششم: برد موشک

 امروز موشک های بالیستیک ایران  می توانند 1600 کیلومتر از مرز های ایران را در نوردند و بمب هایی به وزن 750 کیلوگرن با خود حمل کنند. با این روند ایران به سختی می تواند حتی نزدیک ترین همسایه خود را هدف قرار بدهد.

 در گزارش جدید موسسه بین المللی  مطالعات استراتژیک آمده است که ایران نمی تواند تا قبل از سال 2014 و 2015 موشک های دور برد داشته باشد که بتوانند کشور های اروپای غربی را که در فاصله 3700 کیلومتری قرار دارند هدف بگیرد. در این گزارش همچنین آمده است که ایران باید قبل از ساخت موشک دور بردی که بتواند آمریکا را در فاصله 9000 کیلومتری هدف قرار بدهد، باید ابتدا با موشک های میان برد خود را آزمایش کند. طبق این گزارش نزدیک به ده سال طول می کشد تا ایران چنین برنامه ای را توسعه بدهد.

 ایران تنها با کمک کشورهای خارجی می تواند سرعت این برنامه را بالا ببرد. در گزارش ماه آوریل پنتاگون درباره توانایی های نظامی ایران، این کشور با استفاده از کمک کشور های خارجی تا سال 2015 به این فن آوری خواهد رسید. با این حال  ادامه تلاش برای منزوی کردن ایران و همکاری با کشور های کلیدی مثل روسیه و چین باعث می شود که احتمال این کمک های خارجی کم شود.

 رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا می گوید:« با توجه به چنین جدول زمانی متغیری نباید براساس احساس غلط نسبت به فوریت موضوع واکنش توام با ترس از خود بروز داد. حمله نظامی به ایران پیامدهای سختی به همراه خواهد داشت درحالی که این کار راه حلی بلند مدت برای مشکل نیست.»

 آدمیرال مایک مولن، رئیس ستاد ارتش آمریکا هم در 29 ژوئن هشدار داد که حمله نظامی به ایران منجر به بی ثباتی شدید در منطقه می شود. این عمل باعث تقویت دولت می شود و حتی ممکن است جنبش سبز هم پشت سر دولت بیایستد.

 بنابراین اگر دفعه بعد شنیدید که یک کارشناس می گوید ایران در آستانه تولید بمب هسته ای است نترسید . شاید این بار این دانشمندان که مثل چوپان دروغگو شده اند، حق داشته باشند .ایران راه طولانی در پیش دارد و بخاطر سپردن آن بهترین راه برای پاسخ دادن به بلندپروازیهای جمهوری اسلامی هسته ای است.

 منبع: فارین پالیسی 1 ژوئیه